Do 30 listopada br. przedsiębiorcy mają czas na złożenie oświadczeń o stosowaniu wobec nich maksymalnych cen energii elektrycznej zużywanej na podstawową działalność. Niezależnie od tego niektóre podmioty gospodarcze będą też mogły się ubiegać o środki ze specjalnych projektów pomocowych

Firmy, które w terminie złożą stosowne oświadczenie, od 1 grudnia 2022 r. będą mogły korzystać z maksymalnej ceny energii elektrycznej. W przypadku opóźnienia dopiero po złożeniu oświadczenia (w formie papierowej lub elektronicznej) cena maksymalna zostanie im naliczona od miesiąca następującego po miesiącu złożenia takiego oświadczenia. Taką regulację od 4 listopada br. wprowadziła ustawa z 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku (dalej: ustawa o środkach nadzwyczajnych; Dz.U. z 2022 r. poz. 2243). Rozwiązanie to jest jednym z nielicznych – dotyczących przedsiębiorców – stanowiącym odpowiedź na rosnące ceny energii.

Na oficjalnych stronach internetowych dostawców energii są już proponowane gotowe wzory oświadczeń i możliwość weryfikacji – po uprzednim wskazaniu wszystkich danych – czy dany podmiot mieści się w definicji odbiorcy uprawnionego w rozumieniu ustawy o środkach nadzwyczajnych.

Wyciągnięta ręka do biznesu

Przedsiębiorcy w zasadzie od czasu wybuchu epidemii SARS-CoV-2 nieustannie są poddawani nowym, niełatwym wyzwaniom – przerwane łańcuchy dostaw, kryzys ekonomiczny, szalejąca inflacja i nieustające widmo wojny, a teraz kryzys energetyczny, z którym mierzy się cały kraj. Wiele firm, zwłaszcza tych mniejszych, zostało w tym roku uciążliwie dotkniętych co najmniej dwukrotnym wzrostem kosztów energii dla prowadzenia swojej działalności. Już w lipcu br. średnia cena gazu ziemnego była o 380 proc. wyższa względem ubiegłorocznych cen, a koszt zaopatrzenia się w energię elektryczną został podwojony.

Wspomniana ustawa o środkach nadzwyczajnych określa cenę maksymalną sprzedaży energii elektrycznej stosowaną w rozliczeniach z tzw. odbiorcami uprawnionymi. W art. 2 ust. 2 akt ten precyzuje, jakie podmioty zostały uznane za takich odbiorców. W ich gronie znaleźli się m.in. przedsiębiorcy będący mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą (patrz: tabela) w rozumieniu art. 7 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 162; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1570), w zakresie w jakim zużywają energię elektryczną na potrzeby podstawowej działalności. Dla tych przedsiębiorców cena maksymalna energii elektrycznej została ustalona na kwotę 785 zł/MWh, przy czym nie zawiera ona podatku od towarów i usług, o którym mowa w ustawie z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180) oraz podatku akcyzowego, o którym mowa w ustawie z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (Dz.U. z 2022 r. poz. 143; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2236).

Co w oświadczeniu

Jak wskazuje ustawa o środkach nadzwyczajnych, aby przedsiębiorca mógł skorzystać z ceny maksymalnej energii elektrycznej, musi złożyć stosowne oświadczenie, które zgodnie z art. 5 tego aktu prawnego powinno zawierać:

• oświadczenie o spełnieniu warunków pozwalających na uznanie składającego dokument za odbiorcę uprawnionego;
• wskazanie danych, służących określeniu szacunkowej części energii elektrycznej, która będzie zużywana na potrzeby:

– podmiotów lub realizacji zadań, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b–e,

– inne niż określone w art. 2 pkt 2 lit. b–e;

• określenie szacowanej części energii elektrycznej, która będzie zużywana na potrzeby, o których mowa w pkt 2;
• numer punktu poboru energii;
• datę zawarcia umowy sprzedaży, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy – Prawo energetyczne, albo umowy kompleksowej, o której mowa w art. 5 ust. 3 tej ustawy.

wAŻNE Zgodnie z art. 3 ustawy o środkach nadzwyczajnych przedsiębiorstwo energetyczne powinno stosować cenę maksymalną w stosunku do mikro, małych i średnich przedsiębiorców w okresie od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r.

Kolejne pomysły

Inne rozwiązania pomocowe dla firm w dobie kryzysu energetycznego zostały wyartykułowane w obowiązującej od 13 października br. ustawie o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022–2024 (Dz.U. z 2022 r. poz. 2088). Ustawa ta wprowadza możliwość przyjmowania przez rząd programów pomocowych kierowanych do przedsiębiorców, w przypadku których prowadzenie działalności gospodarczej jest zagrożone dynamicznym wzrostem kosztów energii. Inicjatywa ta tworzy podstawy prawne umożliwiające Radzie Ministrów przyjmowanie programów pomocowych dla określonych grup przedsiębiorców w oparciu o bieżącą analizę sytuacji gospodarczej. Regulacje w niej zawarte określają więc zasady przyznawania pomocy firmom w ramach kryzysu energetycznego, przy elastycznej możliwości stanowienia mechanizmów pomocowych ze strony rządowej.

Omawiane przepisy w zakresie przedmiotowym określają zasady udzielania przedsiębiorcom pomocy publicznej w związku ze wzrostem cen energii w latach 2022–2024. Może ona się odnosić do wzrostu cen energii elektrycznej i gazu ziemnego, przy czym ustawodawca nie wspomina już o innych źródłach energii, dla których podwyższenie cen wiązałoby się z możliwością udzielania pomocy. Rząd nadał sobie również swego rodzaju ustawową dowolność w ocenie, które grupy przedsiębiorców będą mogły korzystać z tego wsparcia, co definiowane będzie uchwalaniem programów rządowych w przedmiocie udzielania przedsiębiorcom pomocy.

Po złożeniu wniosku kontrola

Pomoc publiczna w ramach programów rządowych będzie przyznawana na wniosek uprawnionego przedsiębiorcy złożonego na formularzu opracowanym przez operatora programu. O tym, którzy przedsiębiorcy będą mogli skorzystać z pomocy, będzie można się dowiedzieć ze stron internetowych operatorów programów pomocowych, którzy będą zobowiązani podać szczegóły o:

• formie, kryteriach, warunkach i okresie przyznawania pomocy;
• sposobie obliczania wysokości pomocy;
• maksymalnej kwocie pomocy;
• terminie i sposobie składania wniosku;
• wzorze wniosku.

Warto tu podkreślić, że złożenie wniosku będzie równoznaczne z wyrażeniem zgody na poddanie się kontroli przez przedsiębiorcę w zakresie wysokości otrzymanej pomocy, spełnienia warunków jej uzyskania oraz prawidłowości jej rozliczenia. Występując z wnioskiem, należy do niego dołączyć oświadczenie o prawdziwości zawartych w nim danych pod rygorem odpowiedzialności karnej. Jeżeli w ramach otrzymywania pomocy dojdzie do przysporzenia w wysokości wyższej niż należna, przedsiębiorca będzie obowiązany do zwrotu nienależnie pobranych środków wraz z odsetkami.

Pomoc rekompensacyjną w związku z kryzysem energetycznym przedsiębiorca będzie otrzymywać na podstawie umowy zawartej pomiędzy nim a operatorem programu pomocowego. W umowie zostaną określone szczegółowe warunki udzielonej pomocy, jej wysokość, sposób, termin, tryb kontroli i zobowiązanie do ewentualnego zwrotu nienależnej pomocy.

Poluzowanie restrykcji ekologicznych

Ustawodawca ma zamiar realizować wsparcie przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii nie tylko na płaszczyźnie rekompensat pomocowych. Ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców znosi też – w okresie od 15 września 2022 r. do 30 kwietnia 2023 r. (art. 12) – stosowanie grzywny wynikającej z przepisów ustawy z 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1973; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1504) dla czynów zabronionych polegających na naruszeniu zakazu określonego w uchwale sejmiku województwa, w odniesieniu do spalania węgla brunatnego. Tu warto zaznaczyć, że czasowo został również zniesiony zakaz sprzedaży węgla brunatnego gospodarstwom domowym z uwagi na złą jakość tego paliwa i zanieczyszczanie powietrza (art. 13). Wprowadzanie do obrotu paliw z państw trzecich niespełniających wymagań jakościowych też uległo liberalizacji. Postępowania prowadzone dla tych spraw, dotyczące czynów dokonanych od 15 września 2022 r., mają zostać umorzone, a prawomocnie już wymierzone kary grzywny mają zostać uchylone. Ukaranie na podstawie art. 334 ustawy – Prawo ochrony środowiska w wyżej określonych sprawach będzie uważane za niebyłe (art. 15).

!Ustawa o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców nie tylko mówi o uruchomieniu specjalnych programów pomocowych dla firm, ale także znosi – od 15 września 2022 r. do 30 kwietnia 2023 r. – stosowanie grzywny w stosunku do podmiotów, które wbrew zakazowi ustalonemu przez sejmik spalały węgiel brunatny.

Kwota udzielonego wsparcia

Ustawa przewiduje limit wydatków przeznaczony na realizację programów pomocowych – łącznie jest to 17 mld 428 mln 315 tys. zł, z podziałem na lata:

• 5 mld 79 mln 416 tys. zł – w 2022 r.;
• 8 mld 212 mln 659 tys. zł – w 2023 r.;
• 4 mld 136 mln 240 tys. zł – w 2024 r.

Jednocześnie, w przypadku gdy łączna wysokość pomocy wynikająca z wniosków spełniających kryteria przyznania pomocy przekroczy maksymalny limit środków przeznaczanych na ich przyznanie, wysokość udzielonej pomocy zostanie proporcjonalnie obliczona, tak aby łączna wysokość przyznanego wsparcia była równa maksymalnemu limitowi określonemu w programie wsparcia przedsiębiorców.

Dokonując analizy ustawy o zasadach realizacji programów wsparcia przedsiębiorców w związku z sytuacją na rynku energii w latach 2022–2024, bezsprzecznie widać jej generalny charakter – Rada Ministrów usprawiedliwia nieprecyzyjność i ogólnikowość tego aktu prawnego koniecznością przyjęcia przepisów dających podstawy prawne do umożliwienia szerszego organizowania pomocy dla przedsiębiorców. Niniejszy zabieg legislacyjny może budzić wątpliwości konstytucyjne, ponieważ kwestie takie jak przyznawanie pomocy, jej wysokość, a także obowiązki i prawa podmiotów ubiegających się o tę pomoc mają być określane w drodze uchwały przez Radę Ministrów. ©℗

Tabela. Przedsiębiorcy uznani za odbiorców uprawnionych do skorzystania ze wsparcia z budżetu państwa ©℗

Zapraszamy do zadawania pytań

fip@gazetaprawna.pl