Do 30 listopada JST, podmioty świadczące podstawowe usługi użyteczności publicznej, a także mikro-, małe i średnie przedsiębiorstwa mogą przekazać specjalne oświadczenie do swojego sprzedawcy energii. Pozwoli im to korzystać z ceny maksymalnej 785 zł/MWh.

Te możliwości wynikają ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 r. (dalej: ustawa o cenach maksymalnych energii), która weszła w życie 4 listopada. Specjalne rozwiązania, ograniczające skutki wzrostu cen energii elektrycznej, mają mieć zastosowanie do różnych grup odbiorców, począwszy od zwykłych gospodarstw domowych przez firmy aż po jednostki publiczne, w tym będące w strukturze administracji samorządowej.

Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że autorom ustawy chodziło o:

• zwiększenie ochrony gospodarstw domowych,
• wprowadzenie ochrony dla podmiotów użyteczności publicznej, jednostek samorządu terytorialnego oraz mikro, małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) przed drastycznym wzrostem rachunków za energię elektryczną poprzez wprowadzenie mechanizmu „maksymalnej” ceny energii elektrycznej do rozliczeń z odbiorcami uprawnionymi przez sprzedawców energii.

Najbardziej wzrosty cen odczuwają odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwach domowych. Jednocześnie dostrzeżono jednak i tę grupę odbiorców, do której należą placówki służby zdrowia, szkoły i uczelnie wyższe, placówki zajmujące się szeroko rozumianą opieką nad różnymi grupami społecznymi (jednostki pomocy społecznej, wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, integracji społecznej, żłobki i kluby dziecięce, noclegownie, placówki opieki nad osobami niepełnosprawnymi) – określając ją jako szeroko rozumiane podmioty użyteczności publicznej. Ta grupa odbiorców w dużej mierze podlega organizacyjnie JST. Dodajmy, że w ustawie uwzględniono również przedsiębiorców, w tym MŚP, który jest szczególnie wrażliwy na wzrost kosztów zużycia energii elektrycznej.

Jakie podmioty publiczne mogą liczyć na pomoc

Maksymalne ceny prądu. Ostatni moment dla firm i samorządów, by złożyć wniosekZobacz również

Ustawodawca w dość szeroki sposób objął preferencjami samorząd terytorialny. To, kogo w grupie podmiotów użyteczności publicznej należy dokładnie uznać za odbiorcę uprawnionego do skorzystania z przepisów o cenie maksymalnej energii i w jakim zakresie, ustawodawca wskazał w art. 2 pkt 2 lit. d ustawy o cenach maksymalnych energii. Zgodnie z zawartą tam definicją za odbiorcę uprawnionego uznano m.in. „jednostkę samorządu terytorialnego lub podmiot świadczący na rzecz tej jednostki usługi, w tym samorządowy zakład budżetowy, samorządową jednostkę budżetową oraz spółki, o których mowa w art. 9 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 2021 r. poz. 679), w zakresie, w jakim zużywają energię elektryczną na potrzeby wykonywania zadań zleconych i zadań własnych, w tym usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, z zakresu:

– dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

– wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

– transportu zbiorowego,

– ochrony zdrowia,

– pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

– wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej,

– budownictwa mieszkaniowego,

– edukacji publicznej,

– kultury, w tym bibliotek i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami,

– porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania magazynu przeciwpowodziowego,

– utrzymania obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

– polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

– współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1327, 1265 i 1812),

‒ kultury fizycznej w rozumieniu art. 2 ust. 2 ustawy z 25 czerwca 2010 r. o sporcie (Dz.U. z 2022 r. poz. 1599 i 2185)”.

Z przytoczonych wyżej regulacji wynika zatem, że stosowanie tzw. ceny maksymalnej dotyczy szerokiej grupy podmiotów wchodzących w skład struktur samorządu, w tym JST, a także podmiotów świadczących usługi na rzecz tych jednostek (jak samorządowe zakłady budżetowe, samorządowe jednostki budżetowe oraz spółki komunalne).

► Czy samorządowa jednostka organizacyjna, jaką jest wojewódzki urząd pracy, może być traktowana jako odbiorca uprawniony ze względu na konieczność utrzymania obiektów użyteczności publicznej (biurowiec urzędu)? Profil działalności urzędu nie odpowiada żadnemu z wymienionych w ustawie rodzajów działalności. Czy sama konieczność utrzymania budynku administracyjnego w tym przypadku wystarcza do uznania jednostki za odbiorcę uprawnionego?

W art. 2 pkt 2 lit. d ustawy o cenach maksymalnych energii wymieniono m.in. JST lub podmiot świadczący na rzecz tej jednostki usługi, w tym samorządowy zakład budżetowy, samorządową jednostkę budżetową oraz spółki, o których mowa w art. 9 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej, w zakresie, w jakim zużywają energię elektryczną na potrzeby wykonywania zadań zleconych i zadań własnych, w tym usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, z zakresu m.in. utrzymania obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych. Zatem w powyższym kontekście odbiorcą uprawnionym będzie JST albo jednostka organizacyjnie zależna, do której należy np. utrzymanie obiektów użyteczności publicznej. Co do zasady ten warunek jest spełniony w sytuacji opisanej w pytaniu z perspektywy JST, a wydaje się, że może być również spełniony w stosunku do jednostki organizacyjnej, która pokrywa koszty działalności tego obiektu, a zapewne ma to związek z wykonywanymi przez nią zadaniami własnymi w tym obiekcie. Dlatego istnieją przesłanki, aby uznać WUP za odbiorcę uprawnionego.

Ile wyniesie cena maksymalna

Jak rozumieć pojęcie ceny maksymalnej energii elektrycznej oraz jaka ma być jej wysokość dla poszczególnych grup odbiorców uprawnionych, wskazano w art. 2 pkt 1 omawianej ustawy o cenach maksymalnych energii. Zgodnie z definicją chodzi tu o cenę wynoszącą:

• 785 zł/MWh – w przypadku odbiorców uprawnionych, o których mowa w pkt 2 lit. b‒e (w tej grupie są, jak omówiono powyżej, szeroko rozumiane podmioty użyteczności publicznej);
• 693 zł/MWh – w przypadku odbiorców uprawnionych, o których mowa w pkt 2 lit. a (chodzi tu o odbiorców uprawnionych w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej, w przypadku gdy zużywają energię elektryczną powyżej maksymalnych limitów zużycia energii elektrycznej; w tej grupie są m.in. gospodarstwa domowe); przy czym cena maksymalna będzie obowiązywać po przekroczeniu przez nie rocznych limitów zużycia: 2 MWh – dla gospodarstw domowych; 2,6 MWh – dla rodzin z osobą niepełnosprawną; 3 MWh – dla rolników i posiadaczy Karty Dużej Rodziny.

Jak doprecyzowano w dalszej treści art. 2 pkt 1 ustawy o cenach maksymalnych energii, cena maksymalna nie zawiera podatku od towarów i usług, o którym mowa w ustawie o VAT, oraz podatku akcyzowego, o którym mowa w ustawie o podatku akcyzowym.

O tym zaś, w jakim okresach i na jakich zasadach stosowana będzie cena maksymalna, przesądza art. 3 ustawy o cenach maksymalnych energii.

► Okres 1: od 1 grudnia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. Z art. 3 ust. 1 pkt 2 wynika, że przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną, zwane dalej podmiotem uprawnionym, stosuje cenę maksymalną w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b‒e (czyli w szczególności wobec sektora samorządowego). Podmiot uprawniony musi uwzględnić narzucone mechanizmy rozliczeń w ww. okresie z urzędu, a nie na wniosek odbiorcy, o czym świadczy użyte sformułowanie „stosuje”.

► Okres 2: od 23 lutego do 30 listopada 2022 r. Mechanizm niejako uzupełniający w zakresie stosowania ww. ceny maksymalnej ustawodawca przewidział w art. 3 ust. 2 ustawy o cenach maksymalnych energii. Chodzi tu o okres wsteczny, od 23 lutego 2022 r. do 30 listopada 2022 r. Reguluje on postępowanie w przypadku odbiorców uprawnionych, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b-e, którzy po 23 lutego 2022 r. zawarli umowę sprzedaży lub umowę kompleksową albo dokonali zmiany warunków umowy sprzedaży w zakresie ceny energii elektrycznej bądź których umowy sprzedaży przewidują określanie ceny energii elektrycznej na podstawie wyboru przez odbiorcę końcowego terminu zakupu energii elektrycznej na giełdzie towarowej. Z tego przepisu wynika, że „cenę maksymalną stosuje się również do rozliczeń z tymi odbiorcami obejmujących okres od dnia zawarcia przez nich umowy lub wejścia w życie tej zmiany, lub określenia ceny do 30 listopada 2022 r.”. Dodatkowo z tych przepisów wynika, że obowiązek stosowania ceny maksymalnej w rozliczeniach z odbiorcami uprawnionymi wymienionymi w ustawie dotyczy przypadków, gdy ceny wynikające z zawartych przez nich umów są wyższe od ceny maksymalnej – co jest logicznym rozwiązaniem.

Jakie warunki trzeba spełnić

„Ulga na prąd”. Jak działa ochrona przed podwyżkami cen energii elektrycznejZobacz również

Aby odbiorca uprawnionypozostający w strukturze samorządowej mógł skorzystać z powyższych specjalnych rozwiązań, musi spełnić określone przesłanki, które konkretyzuje ustawodawca.

► Przesłanka 1: Zużycie w ramach zadań własnych i zleconych. Przesłanka ta wynika z przytoczonego wyżej art. 2 pkt 2 lit. d ustawy o cenach maksymalnych energii, gdzie mowa o w określonym zakresie przedmiotowym, tj. zakresie, w jakim odbiorca uprawniony zużywa energię elektryczną na potrzeby wykonywania zadań zleconych i zadań własnych, w tym usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. Ta przesłanka powinna być w miarę oczywista, bo większość zadań realizowanych przez podmioty samorządowe musi spełniać kryterium tzw. zadania własnego i zadania zleconego.

► Przesłanka 2: Złożenie oświadczenia. Ta przesłanka została zawarta w art. 3 ust. 5 ustawy o cenach maksymalnych energii, gdzie postanowiono: „Cena maksymalna jest stosowana w rozliczeniach z odbiorcą uprawnionym, o którym mowa w art. 2 pkt 2 lit. b‒e, jeżeli złoży on podmiotowi uprawnionemu oświadczenie, o którym mowa w art. 5 ust. 1”.

Przepis ten wymaga więc od odbiorcy, np. JST, złożenia stosownego oświadczenia. Również w uzasadnieniu do projektu ustawy o cenach maksymalnych energii podano, że w celu kwalifikacji odbiorcy jako odbiorcy uprawnionego w rozumieniu ustawy (z wyjątkiem odbiorców uprawnionych, o których mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej) niezbędne będzie złożenie oświadczenia przez tego odbiorcę. Oświadczenie składane będzie podmiotom uprawnionym, czyli przedsiębiorstwom energetycznym wykonującym działalność gospodarczą w zakresie obrotu energią elektryczną.

Co w treści

Maksymalne ceny prądu. Ostatni moment dla firm i samorządów, by złożyć wniosekZobacz również

O powyższym oświadczeniu mowa jest w art. 5 ustawy o cenach maksymalnych energii. Postanowiono tam, że oświadczenie składane przez odbiorców uprawnionych z grup, w których są podmioty publiczne, zawiera:

1) oświadczenie o spełnieniu warunków pozwalających na uznanie składającego oświadczenie za odbiorcę uprawnionego;

2) wskazanie danych służących określeniu szacunkowej części energii elektrycznej, która będzie zużywana na potrzeby:

a) podmiotów lub realizacji zadań, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b‒e,

b) inne niż określone w art. 2 pkt 2 lit. b‒e;

3) określenie szacowanej części energii elektrycznej, która będzie zużywana na potrzeby, o których mowa w pkt 2;

4) numer punktu poboru energii;

5) datę zawarcia umowy sprzedaży, o której mowa w art. 5 ust. 2 pkt 1 prawa energetycznego, albo umowy kompleksowej, o której mowa w art. 5 ust. 3 tej ustawy.

► Jakie będą skutki niezłożenia oświadczenia lub złożenia go po terminie?

Ustawodawca wyznaczył termin i sposób złożenia wspomnianego oświadczenia. W art. 5 ust. 2 ustawy o cenach maksymalnych energii postanowiono, że składa się je na piśmie w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie do 30 listopada 2022 r. W przepisach zróżnicowano skutki niezachowania terminu. Rozróżniono sytuację, gdy odbiorca nie złożył oświadczenia nawet po upływie terminu (30 listopad 2022 r.), od sytuacji, gdy odbiorca złożył oświadczenie, lecz po terminie.

► Sytuacja 1. Niezłożenie oświadczenia w terminie. W art. 5 ust. 5 postanowiono, że niezłożenie przez odbiorcę uprawnionego oświadczenia, w terminie (czyli do 30 listopada 2022 r.) „uprawnia podmiot uprawniony do niestosowania wobec tego odbiorcy ceny maksymalnej”. Przepis ten zatem kategorycznie nie pozbawia możliwości stosowania ceny maksymalnej, a jedynie uprawnia przedsiębiorstwo energetyczne do takiego rozwiązania – co jednak nie jest obligatoryjne.

► Sytuacja 2. Złożenie oświadczenia po terminie. W art. 5 ust. 6 postanowiono, że złożenie przez odbiorcę uprawnionego oświadczenia, o którym mowa w ust. 1, po upływie terminu, o którym mowa w ust. 2 (czyli po 30 listopada 2022 r.), „zobowiązuje podmiot uprawniony do stosowania wobec tego odbiorcy ceny maksymalnej ze skutkiem od miesiąca następującego po miesiącu, w którym złożono oświadczenie”. W tym przypadku ustawodawca wymaga, aby przedsiębiorstwo energetyczne obligatoryjnie stosowało cenę maksymalną, lecz dopiero ze skutkiem od miesiąca następnego od złożenia wspomnianego oświadczenia.

Wniosek: nie opłaca się spóźniać. Odbiorca uprawniony (także samorządowy) może tylko na tym stracić.

Kto ma uprawnienia do złożenia

Ustawodawca wprowadził wymóg składania omawianych wyżej oświadczeń przez osoby uprawnione do reprezentowania odbiorców uprawnionych (art. 6 ust. 2 ustawy o cenach maksymalnych energii). Przypomnijmy zatem, kto jest taką osobą uprawnioną do reprezentowania podmiotów użyteczności publicznej:

• w przypadku np. JST o statusie gminy – wyznacznikiem jest art. 31 ustawy o samorządzie gminnym, gdzie postanowiono, że wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz;
• w przypadku kierowników jednostek budżetowych – wyznacznikiem jest zakres upoważnienia, który wynika z pełnomocnictw wójta gminy; jak bowiem podano w art. 47 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, kierownicy jednostek organizacyjnych gminy niemających osobowości prawnej działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez wójta.

► Gdzie szukać wzoru oświadczenia dla JST?

W Dzienniku Ustaw ukazało się rozporządzenie ministra klimatu i środowiska w sprawie wzoru oświadczenia odbiorcy uprawnionego. Zostało wydane na mocy delegacji ustawowej z art. 5 ust. 8 ustawy o cenach maksymalnych energii. Określa wzór oświadczenia składanego przez odbiorców uprawnionych, o których mowa w art. 2 pkt 2 lit. b‒e ustawy o cenie maksymalnej energii – w konsekwencji dotyczy m.in. sektora samorządowego.

Wprowadzone specjalne rozwiązania legislacyjne ukierunkowane na ograniczenie wydatków związanych z energią elektryczną są z pewnością istotne dla podmiotów szczebla samorządowego, które – z racji wykonywania wielu zadań publicznych – zużywają relatywnie znaczne ilości energii. Niewątpliwie pomogą im w kształtowaniu wydatków budżetowych na 2023 r. ©℗

Podstawa prawna

art. 2 pkt 1 i 2, art. 3, art. 5 ust. 5, 6 i 8, art. 6 ust. 2 ustawy z 27 października 2022 r. o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 r. (Dz.U. poz. 2243)

art. 9 ust. 1 oraz art. 14 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 679)

art. 2 pkt 1 ustawy z 7 października 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej (Dz.U. poz. 2127; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2243)

ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 931; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2180)

ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 143; ost.zm. Dz.U. poz. 2236)

art. 5 ust. 2 pkt 1 ustawy z 19 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1385; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2243)

art. 31, art. 47 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 559; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1561)

rozporządzenie ministra klimatu i środowiska z 10 listopada 2022 r. w sprawie wzoru oświadczenia odbiorcy uprawnionego (Dz.U. poz. 2299)