Według prognoz aż 80 proc. ludzi na świecie do 2050 r. będzie mieszkać w miastach. Już teraz żyje w nich aż 75 proc. mieszkańców Unii Europejskiej oraz 60 proc. Polaków. Rodzi to ogromne wyzwania dla społeczeństw, gospodarek i środowiska. Stawianie im czoła wpisuje się w działania podejmowane przez spółki Grupy ORLEN.

Ze względu na swoje gospodarcze i polityczne znaczenie w miastach będzie realizowana ogromna część unijnego planu, który zakłada osiągnięcie neutralności emisyjnej do 2050 r. To szansa, by unowocześnić w nich dotychczasowe, tradycyjne procesy i wdrożyć rozwiązania oraz usługi, które wspierają zrównoważony wzrost, w tym sprawiedliwą transformację – czytamy w raporcie „ORLEN dla miast”. Jednocześnie wskazuje on wyzwania.

Problem jest poważny. Istnieje swego rodzaju sprzężenie zwrotne: wysoka aktywność gospodarcza w miastach negatywnie wpływa na środowisko. Z kolei miasta, zwłaszcza duże, są szczególnie narażone na skutki zmian klimatu.

Jak podsumowuje raport ORLENU, 46,2 proc. miast w Polsce w 2020 r. borykało się z niedoborem wody. W tym samym roku straty gospodarcze wywołane zmianą klimatu w Polsce wyniosły 359 mln euro. Aż 36 z 50 najbardziej zanieczyszczonych miast Unii Europejskiej leży w naszym kraju.

Na tym nie koniec alarmujących statystyk. Na przykład w 2020 r. w Unii Europejskiej odnotowano 238 tys. przedwczesnych zgonów z powodu zanieczyszczenia powietrza pyłem PM 2,5. Z tego 36,5 tys. przypadło na Polskę, co oznacza drugą pozycję w UE.

Szkody środowiskowe i zmiana klimatu niosą zagrożenia zdrowotne, szczególnie dla starzejącego się społeczeństwa. W dużych ośrodkach następuje intensyfikacja negatywnych zjawisk. W centrach miast Polski odczuwalne temperatury są nawet o 10 st. C wyższe niż na obrzeżach.

Większa liczba i długość fal upałów przyczyniają się bezpośrednio do występowania susz i pustynnienia, co stanowi zagrożenie dla bioróżnorodności.

Zrównoważony rozwój ONZ i Europejski Zielony Ład

Samorządy podejmują działania mające na celu ograniczenie tych dramatycznych zjawisk. Zrównoważony rozwój miast jest jednym z oficjalnych celów przyjętych przez kraje członkowskie ONZ. Chodzi o „Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030” przyjętą w 2015 r. Cel nr 11 tej listy brzmi: „Zrównoważone miasta i społeczności. Uczynić miasta i osiedla ludzkie bezpiecznymi, stabilnymi, zrównoważonymi oraz sprzyjającymi włączeniu społecznemu”. Do jego osiągnięcia do 2030 r. są potrzebne działania w obszarach: zrównoważonego transportu, zrównoważonej urbanizacji, redukcji wpływu zmiany klimatu na ekosystemy miejskie oraz wpływu miast na środowisko, zagwarantowania ogólnodostępnej i zielonej przestrzeni. Odniesienia do miast znajdują się także w kilku innych celach agendy ONZ.

Budowa inteligentnych i zrównoważonych miast przyszłości jest również jednym z priorytetów Unii Europejskiej. Transformacja w kierunku wyznaczonym przez UE jest nie tylko odpowiedzią na kryzys klimatyczny, lecz także ma służyć budowie nowoczesnej i konkurencyjnej gospodarki, odpornej na rosnące ograniczenia zasobów.

W ramach projektu Clean Cities, realizowanego w trzech etapach, ORLEN wybuduje 24 stacje tankowania wodoru przeznaczone do zasilania miejskich autobusów, samochodów osobowych i pojazdów ciężarowych w całym kraju oraz instalacji produkcji wodoru jakości automotive we Włocławku i Szczecinie

Europejski Zielony Ład to plan, w którym UE deklaruje dążenie do stworzenia zrównoważonej gospodarki dzięki przekształceniu wyzwań związanych z klimatem i środowiskiem w możliwości przy jednoczesnym utrzymaniu zamiaru wprowadzania zmian w sposób sprawiedliwy dla społeczeństwa. Ambicją UE jest stanie się do 2050 r. pierwszym kontynentem neutralnym dla klimatu.

Drugim trendem, który ma kształtować Europę, jest transformacja cyfrowa. Inteligentne rozwiązania cyfrowe mają również wspierać walkę ze zmianami klimatu.

Plany są bardzo ambitne. Żeby je zrealizować i podnieść jakość życia oraz dobrostan mieszkańców, samorządy potrzebują wsparcia.

Autobusy i auta na wodór

Partnerstwa między sektorem biznesowym a sektorem publicznym odgrywają kluczową rolę w rozwoju zrównoważonych miast. Władze miast w wielu wypadkach wytyczają wizje i cele nawiązujące do potrzeb, a sektor prywatny oferuje technologie, by je osiągnąć.

Najlepsze przykłady to niskoemisyjny transport publiczny i wodór. Ten ostatni, do niedawna nazywany „paliwem przyszłości”, dzisiaj jest już w użyciu i ma ogromny potencjał do wykorzystania przy dekarbonizacji sektora transportu. Budowa przez Grupę ORLEN stacji tankowania tego paliwa jest odpowiedzią na rosnące zapotrzebowanie samorządów, które rozwijają zeroemisyjny transport miejski.

W ramach projektu Clean Cities, realizowanego w trzech etapach, ORLEN wybuduje 24 stacje tankowania wodoru przeznaczone do zasilania miejskich autobusów, samochodów osobowych i pojazdów ciężarowych w całym kraju oraz instalacji produkcji wodoru jakości automotive we Włocławku i Szczecinie. Te inwestycje otrzymały dofinansowanie z funduszu unijnego CEF „Łącząc Europę”.

W Poznaniu koncern uruchomił już swoją pierwszą w Polsce ogólnodostępną, całodobową stację wodorową. Stacja będzie zasilać docelowo flotę 25 autobusów należących do Miejskiego Przedsiębiorstwa Komunikacji w Poznaniu, ale można na niej tankować także samochody ciężarowe i osobowe. W ciągu 15 lat ORLEN dostarczy w tym celu 1,8 mln kg paliwa wodorowego, co pozwoli uniknąć 21 tys. t emisji CO2.

Z kolei warszawskie autobusy i urządzenia na stołecznym lotnisku Chopina będą zasilane wodorem dzięki finansowaniu z unijnych programów. Realizowany przez ORLEN i konsorcjum 17 partnerów międzynarodowy projekt HySPARK jako pierwszy w Polsce pozyskał finansowanie z europejskiego programu Clean Hydrogen Partnership, ok. 9 mln euro, na wyprodukowanie pojazdów wodorowych oraz ich przetestowanie na potrzeby lotniska Chopina i warszawskiej komunikacji miejskiej.

Wyprodukowane w ramach HySPARK innowacyjne pojazdy będą zasilane paliwem dostarczanym z hubu ORLEN we Włocławku. Stacja przy lotnisku Chopina powstanie w 2026 r. dzięki dofinansowaniu z europejskiego programu CEF Transport AFIF „Clean Cities” faza II.

Autobusy napędzane wodorem dostarczy firma Arthur Bus, ciągniki wodorowe firma Quantron, z kolei wózki obsługi naziemnej stołecznego lotniska Chopina – włoska firma Atena. Użytkownikami pojazdów będą Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie, ORLEN oraz LS Airport Services.

Zeroemisyjne stacje paliw

Zgodnie z unijnym celem od 2030 r. nowe budynki będą musiały być zeroemisyjne, a istniejące – modernizowane. Nakłada to obowiązek zastosowania zeroemisyjnych rozwiązań również na stacjach paliw.

ORLEN już teraz testuje na stacjach paliw nowe rozwiązania, które redukują zużycie energii elektrycznej, obniżają koszty eksploatacji i awaryjność. Zastosowany na wybranych stacjach paliw system IGLOO MultiEnergy to projekt polskich inżynierów, w całości powstający w kraju. Energia wytwarzana za pomocą instalacji fotowoltaicznej jest przetwarzana przez agregaty kogeneracyjne na ciepło i chłód, których nadwyżki są magazynowane w zbiornikach buforowych i wykorzystywane nocą. Zastosowano też systemy odzysku energii cieplnej, np. z instalacji komory mroźniczej czy pieców gastronomicznych, a także wentylację z rekuperacją. Odzyskane ciepło jest wykorzystywane do podgrzewania wody w łazienkach i w myjni oraz wspierania pracy klimatyzacji i kurtyn powietrznych. Stacje zostały dodatkowo wyposażone w predykcyjny system monitorowania instalacji, automatycznie informujący o potencjalnych awariach.

Pierwsza instalacja została uruchomiona w 2022 r. na stacji paliw w Bydgoszczy, a do końca br. będzie ich 10.

Energa pomaga oszczędzać światło

W skład Grupy ORLEN wchodzi ponad 200 spółek, prowadzących różnorodną działalność w ramach multienergetycznego koncernu. Współpracują one na różne sposoby z samorządami. Cel jest jeden: wysoka jakość życia i zrównoważony rozwój miast. Jest to ułatwione, ponieważ cała Grupa ORLEN realizuje obecnie strategię zrównoważonego rozwoju, a zielona transformacja leży u podstaw jej rozwoju.

Należąca do Grupy spółka Energa Oświetlenie w kolejnych miastach wymienia sodowe lampy uliczne na energooszczędne oświetlenie LED, obniżając koszty eksploatacji dla samorządów. Wymiana opraw pozwala na osiągnięcie redukcji zużycia energii średnio o 50 proc. w porównaniu z sodowymi lub rtęciowymi źródłami światła, a zastosowanie odpowiednich soczewek pozwala uzyskać efekt ciemnego nieba. Polega on na tym, że światło jest kierowane w dół i nie wytwarza poświaty, która zakłóca rytm dobowy zwierząt prowadzących nocny tryb życia.

Oferta modernizacji oświetlenia ulicznego zakłada, że dzięki uzyskanym oszczędnościom energii koszt inwestycyjny zwróci się w krótkim czasie. Zaoszczędzone fundusze są przeznaczane przez samorządy na realizację innych przedsięwzięć, np. iluminacje obiektów zabytkowych, budowę zintegrowanych z oświetleniem stacji ładowania pojazdów lub inne przedsięwzięcia związane z usługą oświetleniową.

Inwestycja w oprawy LED to też duży krok w stronę poprawy estetyki gmin, a także wymierny wkład w ochronę środowiska. Na skutek wszystkich modernizacji wykonanych dotychczas przez spółkę Energa Oświetlenie każdego roku do atmosfery trafi o niemal 5,8 mln t mniej CO2.

PGNiG dekarbonizuje Warszawę

Inna spółka z grupy, PGNiG Termika SA, dostarcza ciepło sieciowe dla Warszawy. I jest na dobrej drodze do odejścia od węgla w swoich elektrociepłowniach, a tym samym do zmniejszenia emisji zanieczyszczeń i pyłów do powietrza.

Elektrociepłownie Żerań, Siekierki i Pruszków oraz ciepłownie Wola i Kawęczyn to aktywa ciepłownicze Grupy ORLEN w Warszawie i okolicach, które do 2035 r. zaprzestaną produkcji energii z węgla. Podstawą ich dekarbonizacji staną się: generowanie ciepła z gazu (67 proc.) i energii odnawialnej (25 proc.), odzyskiwanie ciepła odpadowego ze ścieków, spalin i systemów chłodzących oraz zastosowanie akumulatorów ciepła. Miks paliwowy dopełni lekki olej opałowy, który po 2035 r. będzie zastępowany bioolejem i innymi paliwami alternatywnymi.

Plan dekarbonizacji wypełnia założenia gospodarki obiegu zamkniętego dzięki odzyskowi ciepła ze ścieków komunalnych, układów wody chłodzącej i spalin. Efektem jego wdrożenia będzie spadek emisji dwutlenku węgla do 2035 r. o prawie 3 mln t, czyli o 55 proc. w porównaniu z 2019 r.

Natomiast w perspektywie 2050 r. celem jest osiągnięcie neutralności emisyjnej ciepła dostarczanego przez spółkę do pruszkowskiego i warszawskiego systemu ciepłowniczego.

Dla tego ostatniego przyjęty plan otwiera możliwość pozyskania dodatkowego przydziału darmowych uprawnień do emisji CO2 na ciepło, których wartość na lata 2026–2030 jest szacowana nawet na 940 mln zł.

Największe inwestycje dekarbonizacyjne są planowane w Elektrociepłowni Siekierki. Ich podstawą jest nowy blok parowo-gazowy o mocy ponad 550 MWe i 330 MWt, który ma powstać do 2030 r. Obecnie trwa proces pozyskiwania pozwolenia na budowę gazociągu relacji Gassy–EC Siekierki, który jest kluczowy dla realizacji tej inwestycji. W perspektywie 2035 r. są także planowane trzy układy kondensacji spalin, pozwalające na odzysk ciepła ze skraplanej pary wodnej, wspierane pompami ciepła. To rozwiązanie pozwoli znacznie zwiększyć moce wytwórcze ciepła bez konieczności zwiększania strumienia paliwa.

Jest również planowana kotłownia elektrodowa, docelowo zasilana energią odnawialną w momentach występowania jej nadwyżek w sieci, wspierana nowym akumulatorem ciepła.

W Elektrociepłowni Żerań powstaną natomiast: blok wielopaliwowy, oparty częściowo na biomasie, i trzy układy kondensacji spalin wspierane pompami ciepła i akumulatorem ciepła. Grupa ORLEN planuje rozbudowę układów magazynowania ciepła w EC Siekierki i w EC Żerań, które docelowo będą mogły łącznie akumulować do 6,4 tys. MWh ciepła.

Inspiracje z zagranicy

Działania prośrodowiskowe prowadzi również wiele zagranicznych miast. Jak opisuje raport ORLENU, Berlin zakończył już projekt stworzenia biogazowni przekształcającej odpady organiczne na biogaz do tankowania śmieciarek. W najnowocześniejszej biogazowni w berlińskim Ruhleben przetwarza się rocznie ponad 70 tys. t odpadów organicznych na biogaz neutralny emisyjnie. Powstały biogaz jest następnie wykorzystywany do tankowania napędzanych gazem śmieciarek, których jeździ już po ulicach stolicy Niemiec 190. W ten sposób Berliner Stadtreinigung (BSR) odbiera i przetwarza już ponad 60 proc. wszystkich odpadów resztkowych i odpadów organicznych w Berlinie.

Projekt ma wiele zalet: z jednej strony pozwala zaoszczędzić na zakupie ok. 2,5 mln l oleju napędowego rocznie, co czyni BSR mniej zależnym od wahań cen paliw. Z drugiej strony dzięki niemu unika się emisji gazów cieplarnianych, również z powodu zmniejszenia ilości odpadów organicznych, wcześniej podlegających kompostowaniu.

Po sześciu latach od budowy biogazowni, w 2018 r. władze Niemiec zadecydowały o rozbudowie systemu zbierania odpadów organicznych przez wprowadzenie obowiązku korzystania z pojemników na odpady organiczne przez wszystkie gospodarstwa domowe. W ostatnich latach ponad połowę tras śmieciarek w Berlinie pokonują pojazdy napędzane biogazem wyprodukowanym z odpadów organicznych.

Z kolei w czeskiej Pradze w ramach projektu Smart Lighting zmodernizowano 92 słupy oświetleniowe. Specjalne czujniki poza dostosowywaniem natężenia światła do warunków i potrzeb użytkowników, dzięki zmniejszaniu poboru energii elektrycznej mają wiele innowacyjnych zastosowań: monitorują ruch, mierzą temperaturę, stężenie CO₂, parametry meteorologiczne i hałas. Dane są archiwizowane na platformie danych i analizowane.

Co ciekawe, nawet Dubaj postanowił rozwijać infrastrukturę Smart Grid w celu usprawnienia i optymalizacji działania infrastruktury elektroenergetycznej i wodociągowej. Chodzi o zapewnienie szybkości reakcji w przypadku awarii sieci elektroenergetycznej, optymalizację zużycia zasobów za pomocą inteligentnych liczników energii elektrycznej i wody oraz dokładne monitorowanie szczegółów zużycia energii elektrycznej i wody w dowolnym momencie.

Inne miasta, np. Wiedeń, Londyn czy Nowy Jork, również inwestują w takie projekty jak rozwijanie innowacyjnej infrastruktury dla elektromobilności, niskoemisyjne ciepłownictwo czy inteligentne oświetlenie i efektywność energetyczna.

Szeroki zakres działalności Grupy ORLEN wpisuje się w te trendy i wspiera polskie miasta oraz ich mieszkańców.

MMK

Materiał z serwisu partnerskiego Biznes i Klimat