- Każdy, kto czuje się poszkodowany, może przystąpić do postępowania grupowego. Odszkodowaniem może być na przykład zwrot kosztów zakupu filtra powietrza, a zadośćuczynieniem roszczenia związane z uszczerbkiem na zdrowiu - mówi Radosław Górski, radca prawny, pełnomocnik strony pozywającej Skarb Państwa w sprawie smogu

Pozew grupowy przeciwko Skarbowi Państwa dotyczący odpowiedzialności za złą jakość powietrza to nowa ścieżka prawna?

Z tego, co wiemy, jest to nie tylko pierwszy taki proces w Europie, ale w ogóle na świecie. Nigdzie dotąd nie zetknęliśmy się z procesami grupowymi dotyczącymi odpowiedzialności państwa za złą jakość powietrza, a z tym mamy do czynienia w sprawie toczącej się przed Sądem Okręgowym w Warszawie.

Kto może dołączyć do procesu?

Sąd rozstrzygnął pomyślnie dla członków postępowania grupowego wszystkie kwestie formalne, które stały na przeszkodzie do wszczęcia postępowania grupowego dotyczącego odpowiedzialności Skarbu Państwa za złą jakość powietrza, i 22 marca opublikowano ogłoszenie o jego wszczęciu. Oznacza to, że od tej daty przez najbliższe trzy miesiące każdy, kto uważa się za poszkodowanego w związku ze złą jakością powietrza w Polsce, może przystąpić do pozwu zbiorowego i wziąć w nim udział (pozywamsmog.eu). Samo postępowanie już zostało uruchomione.

Czego oczekują pozywający?

Pozew grupowy musi mieć cechy wspólne dla wszystkich członków grupy. W związku z tym żądanie pozwu zostało tak sformułowane, aby wobec wszystkich tych, którzy przystąpią do postępowania grupowego, ustalić, iż Skarb Państwa odpowiada za złą jakość powietrza. W rezultacie tego procesu przesądzona zostanie zasada odpowiedzialności i każdy będzie mógł już indywidualnie - w procesie lub w ramach negocjacji ze Skarbem Państwa - domagać się zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia, bez konieczności udowadniania, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę. Odszkodowaniem może być na przykład zwrot kosztów zakupu filtra powietrza lub innych udokumentowanych wydatków na środki zapobiegawcze i leki związane ze złą jakością powietrza. Zadośćuczynieniem mogą być natomiast roszczenia związane z krzywdą spowodowaną na przykład uszczerbkiem na zdrowiu i innymi dolegliwościami spowodowanymi udokumentowanymi w badaniach skutkami oddychania powietrzem złej jakości.

Problem smogu nagłaśniany jest od lat. Co stało dotąd na przeszkodzie, by rozpocząć postępowanie?

Dłuższy czas spieraliśmy się ze stroną pozwaną o kwestie formalne. Początkowo Sąd Okręgowy w Warszawie odrzucił pozew grupowy. Złożyliśmy jednak zażalenie i ostatecznie udało się doprowadzić do tego, że niekorzystne dla członków grupy postanowienie sądu zostało zmienione, a pozew został prawomocnie przyjęty do rozpoznania. Najtrudniejsza, formalna faza jest już za nami. Pozew jest sformułowany w taki sposób, że wszyscy w Polsce, którzy czują się poszkodowani, mogą przystąpić do postępowania grupowego. Jest to bardzo szerokie ujęcie schematu faktycznego pozwu, które budziło wątpliwości, ale zostały one rozstrzygnięte po naszej myśli.

Są już pierwsi chętni, którzy chcą pozwać Skarb Państwa?

Został otwarty nabór do pozwu grupowego. Warto do niego przystąpić również dlatego, żeby pozew ten uczynić masowym i zwrócić uwagę na problem. Po upływie trzymiesięcznego terminu sąd przystąpi do przeprowadzania dowodów: przesłuchiwania świadków, analizy dokumentów, raportów dotyczących złej jakości powietrza, czyli do merytorycznej fazy postępowania rozpoznania pozwu grupowego, a następnie rozstrzygnie sprawę.

Kto może się zgłaszać? Osoby prywatne, organizacje, społeczności, np. mieszkańcy konkretnej gminy, osiedla?

W procesie będą mogły wziąć udział tylko osoby prywatne, które w jakikolwiek sposób odczuły dolegliwości złej jakości powietrza. Powinny mieszkać albo chociaż okresowo przebywać na terenie, na którym jest zła jakość powietrza, o to w Polsce nie jest trudno. Wszystkie badania i dokumenty są kwestią dowodów i inicjatywy pełnomocnika. Organizacje społeczne mogą oczywiście wspierać postępowanie. Członkami postępowania mogą być natomiast wyłącznie prywatne osoby.

Kto jest inicjatorem tego pozwu?

Pozew grupowy musi mieć swojego reprezentanta, osobę, która działa w imieniu całej grupy. Tą osobą jest Katarzyna Ankudowicz, która jest zaangażowana w akcję #pozywamsmog. ©℗

Rozmawiała Katarzyna Nocuń