W 2021 r. produkcja i zużycie węgla w Unii Europejskiej odnotowały wzrost w porównaniu z poprzednim rokiem. Mimo odbicia w 2021 roku w stosunku do niskich wartości z lat 2020 i 2019, które częściowo były spowodowane pandemią Covid-19, produkcja i konsumpcja były nadal niższe niż przed pandemią w 2018 roku. Dotyczyło to zarówno węgla kamiennego, jak i brunatnego.

Zużycie obu rodzajów węgla (kamiennego i brunatnego) konsekwentnie spadało od 1990 r. W 2019 r. spadek przyspieszył i był kontynuowany także w 2020 r. W 2021 r. w porównaniu z 2018 r. zużycie węgla kamiennego i brunatnego zmniejszyło się odpowiednio o 27 proc. i 25,5 proc. Jednak pełny zakres wpływu pandemii na produkcję i konsumpcję węgla będzie wyraźniejszy w kolejnych latach.

Produkcja węgla kamiennego w UE spadła o ponad trzy czwarte od 1990 r.

W 2021 r. UE wyprodukowała 57 mln ton węgla kamiennego (-79% w porównaniu do 1990 r.). Od tego czasu zmniejszyła się również liczba państw członkowskich produkujących węgiel kamienny z 13 w 1990 r. do zaledwie 2 w 2021 r. Ostatni producenci węgla w UE to Polska, która w ubiegłym roku odpowiadała za 96 proc. całkowitej produkcji węgla UE) oraz Czechy z 4 proc. udziałem w produkcji.

Podobnie spadki widoczne są w przypadku konsumpcji węgla kamiennego. W 2021 r. zużycie węgla kamiennego w UE wyniosło 160 mln ton, o 59 proc. mniej w porównaniu z 1990 r. Przyczyną mniejszego zużycia węgla kamiennego jest przesunięcie energetyczne w kierunku gazu ziemnego i odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej, a także zmniejszenie produkcji koksu, wykorzystywanego w różnych gałęziach przemysłu, m.in. do produkcji żelaza i stali.

Jednak produkcja węgla kamiennego odnotowała większy spadek niż konsumpcja, co doprowadziło do wzrostu zależności od importu, który w drugiej dekadzie XXI wieku stale przekraczał 50 proc. W ostatniej dekadzie Rosja była największym dostawcą węgla kamiennego do UE, a jej udział w imporcie węgla kamiennego do UE wzrósł, podczas gdy udział innych dostawców spadł lub pozostał na stabilnym poziomie. W 2020 r., ostatnim roku, za który dostępne są dane, Rosja odpowiadała za 56 proc. importu węgla kamiennego, a następnie Stany Zjednoczone (17 proc..) i Australia (15 proc.).

Zużycie węgla brunatnego w UE spada

Podobnie jak w przypadku węgla kamiennego, od 2019 r. notowano przyspieszenie systematycznego spadku zużycia węgla brunatnego. W 2021 r. zużycie węgla brunatnego w UE szacowano na 277 mln ton, co oznacza spadek o 60 proc. porównaniu do 1990 r. Zdecydowana większość węgla brunatnego w UE jest wykorzystywana do produkcji energii elektrycznej. W XXI wieku ponad 90 proc. węgla brunatnego było wykorzystywane właśnie do produkcji energii.

97 proc. całkowitego zużycia węgla brunatnego w UE przypada na 6 krajów: Niemcy (46 proc.), Polskę (19 proc.), Czechy (11 proc.), Bułgarię (10 proc.), Rumunię (6 proc.) i Grecję ( 5 proc.).

Dane dotyczące produkcji i zużycia węgla brunatnego są bardzo podobne, ponieważ prawie zawsze jest on zużywany w kraju, w którym jest wydobywany. W związku z tym handel węglem brunatnym jest bardzo niewielki, a zależność UE od importu jest znikoma.